Galeria Sztuki XX wieku w willi Oksza

    0
    1599

    Historia Okszy wpisana jest w dzieje stylu zakopiańskiego. Willa jest trzecim dziełem Stanisława Witkiewicza, twórcy stylu zakopiańskiego. Jej projekt powstał w latach 1894–1895 dla Bronisławy i Wincentego Korwin-Kossakowskich, o czym świadczy korespondencja Stanisława Witkiewicza z fundatorami. Budynek wznosili góralscy cieśle pod kierunkiem Wojciecha Roja i Jana Obrochty w latach 1895–1896. Podstawą rozpoczęcia prac były plany przygotowane na podstawie szkiców Witkiewicza. Budowę rozpoczęto na wiosnę 1895 r., a zakończono w czerwcu 1896 r. Wykonanie mebli zlecił Kossakowski Kazimierzowi Sieczce.

    Po latach, w drugim zeszycie Stylu zakopiańskiego Stanisław Witkiewicz pisząc o kolejnych stylowych willach, twierdził:
    Następny dom, Oksza, należący pierwotnie do Kossakowskich, potem do Kęszyckich, był zbudowany na planie również z góry danym. Symetryczny prawie rozkład prowadził do symetrycznego zewnętrznego kształtu. W Okszy znajdują się pyszne, wielkie drzwi wchodowe, których efekt zdobniczy zginął przez oszklenie ganku, stojącego na łuku kamiennym, ganku, do którego wejście stanowią boczne, kręcone schody z piaskowca. Oksza jest najmniej skomplikowanym z nowych zakopiańskich domów. Zużyte w niej były te motywy zdobnicze i konstrukcyjne, które już były wypróbowane w uprzednio postawionych domach, z dodaniem krytych obejść dokoła wschodniej ściany i połączenia galerią z piętrową oficyną stojącą w podwórzu. [S. Witkiewicz: Styl zakopiański. Z. 2: Ciesielstwo. Lwów 1911, s. 11].

    W roku 1899 willę zakupił Marcin hr. Kęszycki i zmienił jej nazwę na „Oksza”. Willa była prezentem na srebrne wesele hrabiego i jego żony Heleny. Na jednym z sosrębów (pokój na parterze po północnej stronie salonu) wykonano okolicznościową inskrypcję:
    R. P. 1899 d. 7 Lutego odbyło się srebrne wesele Marcina i Heleny z Reyów Kęszyckich.

    Niespełna rok po tym wydarzeniu Marcin Kęszycki zmarł, a wdowa po nim mieszkała w Okszy prawdopodobnie do wybuchu I wojny światowej. W 1920 roku willę zakupiło Towarzystwo „Odrodzenie”, założone przez Klarę Jelską, które po przebudowie urządziło tu „Dom Zdrowia dla Uczącej się Młodzieży”. W okresie II wojny światowej do Okszy przeniesiono — wyrzuconą z Kuźnic — Szkołę Gospodarstwa Domowego, która funkcjonowała tu do 1945 roku pod nazwą Szkoła Gospodarcza. Po II wojnie światowej w budynku mieściło się prewentorium dla dzieci i młodzieży. W 1965 r. obiekt został przejęty przez krakowskie władze wojewódzkie, które adaptowały go na dom wypoczynkowy. W 2006 roku, z inicjatywy ówczesnego marszałka województwa małopolskiego Janusza Sepioła, obiekt został przejęty przez Muzeum Tatrzańskie z przeznaczeniem na cele ekspozycyjne. Remont konserwatorski z adaptacją na Galerię Sztuki XX wieku, dofinansowany w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013, przeprowadzono w latach 2008–2010.

    W pierwszej połowie 2011 roku w Galerii urządzono pierwszą wystawę zatytułowaną Zakopane – pępek świata. Sztuka pod Giewontem w latach 1880-1939, która została otwarta 15 maja tegoż roku. Scenariusz przygotowała Teresa Jabłońska, a wystawę zaaranżował Marcin Rząsa.

    Zbigniew Moździerz

    INFORMACJE DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI:

    DOJAZD DO GALERII

    Galeria Sztuki XX wieku w willi Oksza znajduje się w Zakopanem przy ulicy hr. Władysława Zamoyskiego 25. Przy Galerii znajduje się przystanek autobusowy/dla busów pn. Parcele Urzędnicze, gdzie kursują linie:

    linia 11 Krzeptówki – Rejon Dworców – Cyrhla;
    linia 14 Harenda – Rejon Dworców – Olcza;
    busy prywatnych przewoźników kursujące z Rejonu Dworców w kierunku Olczy, Kuźnic i Morskiego Oka.
    Możliwe jest zamówienie asystenta dla osób z niepełnosprawnościami, który pomoże dotrzeć do instytucji z najbliższego punktu komunikacyjnego. Więcej informacji udziela Dział Edukacji – e-mail: ekauzal@muzeumtatrzanskie.pl lub telefonicznie: 18 20 152 05, wewn. 16, kom. 533 925 111; możliwy jest kontakt sms-owy.

    OTOCZENIE GALERII

    Na placu za budynkiem znajdują się miejsca parkingowe oraz miejsca wyznaczone dla osób niepełnosprawnych. Nieznaczne utrudnienia dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózku może sprawić nawierzchnia wyłożona kostką granitową.

    Wejście znajduje się od tyłu budynku czyli od parkingu. Do drzwi wejściowych prowadzi pochylnia ok. 9 m długości i 3,6 % nachylenia.

    PRZESTRZEŃ W GALERII

    Ponieważ budynek ma charakter zabytkowy w drzwiach wejściowych jak i w środku pomiędzy salami wystawowymi umieszczone są progi, które nie są oznaczone kontrastowo. Przy kasie znajduje się szatnia. Na parterze w holu jest toaleta, dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Przy wejściu oraz na piętrze znajdują się ławki, na których można odpocząć. Na piętro prowadzą drewniane schody z poręczą. Nie ma windy, co uniemożliwia zwiedzanie piętra (pomieszczeń przeznaczonych na wystawy czasowe) osobom poruszającym się na wózku inwalidzkim.

    Wejście prowadzi przez korytarz do holu, po prawej toaleta, po lewej kasa i szatnia. Na parterze, gdzie znajduje się wystawa stała, kierunek zwiedzania zaczyna się od sali za kasą. Z każdej sali jest przejście do kolejnego pomieszczenia. Z ostatniej sali wystawowej korytarzem wracamy do holu, lub po schodach wychodzimy na piętro gdzie znajdują się wystawy czasowe. Układ pomieszczeń na piętrze jest inny niż na parterze – do poszczególnych sal wchodzi się bezpośrednio z korytarza. Sala znajdująca się na końcu korytarza jest przechodnią do dwóch kolejnych pomieszczeń.