Dziedzictwo Władysława Zamoyskiego, który niestrudzenie pracował na rzecz ochrony i rozwoju polskich Tatr jest niewątpliwie godne uwagi. Możemy je podziwiać w Kuźnicach, pięknym zakątku z bogatą przeszłością.
Wkład Zamoyskich i ich następców pomógł ukształtować krajobraz, który widzimy dzisiaj i zapewnił, że przyszłe pokolenia będą mogły docenić piękno tego niezwykłego miejsca.
Kuźnice to dziś część Zakopanego. Znajdziemy tu przepiękny park – pozostałość po dawnym zespole dworsko-pałacowym. Stąd wychodzą szlaki na Kasprowy Wierch, Kalatówki, Giewont, Kondratową czy Halę Gąsienicową.
Kuźnice mogą poszczycić się bogatą historią,
Na przełomie XVII i XVIII w. powstał tu ośrodek hutniczy. Wspominają o tym zapiski o tzw. Hutach Hamerskich (hutach żelaza) za panowania Augusta II Sasa. Huty rozwijały się, przynosząc znaczne zyski i w drugiej połowy XVIII w. wraz z całym starostwem nowotarskim wykupił je podstoli krakowski Franciszek Pelikańczyk.
Z powodu wyczerpania się złóż rud żelaza, w 1791 r. zaprzestano produkcji surówki. Kuźnice przeszły w ręce prywatne i zmieniały właścicieli do czasu, kiedy nabył je Węgier Jan Wincenty Homolacs, który zapoczątkował rozkwit Kuźnic jako ośrodka przemysłowego i nie tylko.
Dzięki odkryciu nowych złóż żelaza syn Jana – Emanuel rozbudował zakłady hutnicze, jednak napotkał na ograniczenie w postaci braku opału do pieców. Gdy w 1824 r. Austriacy postanowili sprzedać podzielone na cztery części dobra kamery nowotarskiej, Emanuel Homolacs kupił dwie spośród nich (zakopiańską i białczańską).
Od 1833 r. Edward i Emanuela Homolacsowie zamieszkali w wybudowanym przez siebie dworze w Kuźnicach.
Dobrze prosperujące zakłady hutnicze osiągnęły miano jednych z największych ówczesnych ośrodków tej części Europy. Dzięki temu właściciele zakładów mogli realizować się także w innych dziedzinach i tak dwór w Kuźnicach zaczął pełnić rolę w kulturze. Przybywające pod Tatry znamienite osobistości zatrzymywały się wówczas w Kuźnicach.
W połowie XIX w. przed dworem powstał ogród, w którym wybudowano fontannę, której elementy zachowały się do dzisiaj. Na początku drugiej poł. XIX w. w Kuźnicach Edward Homolacs zaczął tworzyć kolekcję przyrodniczą dzięki Antoniemu Kocyanowi, leśniczemu w dobrach Homolacsów, który uzupełniał zbiory (kolekcję można oglądać w Kuźnicach w odrestaurowanej Wozowni).
Po 1870 r. okres upadku Kuźnic jako ośrodka przemysłowego.
Majątek zlicytowano na aukcji. Nabył go hrabia Władysława Zamoyskiego.
Następnie w Kuźnicach powstały ogrody kwiatowe, owocowe i warzywne. Hrabia Zamoyski przekazał majątek na cele społeczne, zakładając Fundację Zakłady Kórnickie.
Ze względu na złe zarządzanie popadła w kłopoty finansowe i w efekcie została częściowo sprzedana. Szkoła została przekształcona w Gimnazjum i Liceum Gospodarcze, które zlikwidowano w 1948 r.
W największym budynku zespołu dworsko-pałacowego w Kuźnicach mieści się obecnie dyrekcja Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Budynek przez wiele lat służył jako siedziba dyrekcji Hut Hamerskich, następnie w latach 1892 – 1948 siedziba Szkoły Domowej Pracy Kobiet założonej przez matkę hrabiego Władysława Zamoyskiego – Jadwigę Zamoyską z Działyńskich. W drugiej połowie XX wieku (lata 1951 – 2003) mieściło się w nim sanatorium Zespołu Rehabilitacyjno-Ortopedycznego dla Dzieci i Młodzieży.
Niestety nie ma obecnie możliwości zwiedzania budynku od środka.
Dzięki funduszom Unii Europejskiej, w znacznej części sfinansowano rewitalizację zespołu dworsko-parkowego położonego w Kuźnicach (TPN). W ramach prac przeprowadzono adaptację spichlerza z XIX w. na salę wystaw czasowych.
Wykonano też adaptację wozowni, w której mieści się muzeum historii Kuźnic. Odbudowę fundamentów dworu Homolacsów. A także renowację dworków oficjalistów z XIX w. i odrestaurowano założenia ogrodowo-parkowe. Prace prowadzono w latach 2006-2008. Odrestaurowane założenia parkowe to ciągi komunikacyjne i alejki wraz z oświetleniem i fontanna z czasów Homolasców.
Wozownia — Kolekcja Antoniego Kocyana
Wystawa prezentuje kolekcję kręgowców wybitnego preparatora Antoniego Kocyana. Powstała dzięki współpracy TPN i Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, a jej wykonanie dofinansował Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kolekcja Anoniego Kocyana jest zbiorem kręgowców powstałym w drugiej połowie XIX wieku.
Jej kupno w 1888 r. zapoczątkowało działalność Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Składa się na nią około 400 okazów fauny, zbieranych przez autora po północnej stronie Tatr. Część, głównie ptaki, zgromadzono na wystawie. Wśród eksponatów można zobaczyć gatunki typowe dla Tatr, np. płochacza halnego, pomurnika, siwerniaka, kozicę, świstaka, ale także te, które pojawiały się w Tatrach sporadycznie, między innymi nura czarnoszyjego, różne gatunki czapli, perkozy oraz wyjątkową rzadkość — sępa płowego.
Antoni Kocyan
Urodził się 8 sierpnia 1836 roku w Makowie Podhalańskim. Był leśnikiem i badaczem fauny tatrzańskiej.
Prawdopodobnie od 1856 roku pracował w Zakładzie Hutniczym „Zakopane” w dzisiejszych Kuźnicach. W 1861 roku zoolog Ernst Schauer, podczas swej podróży tatrzańskiej, nauczył Kocyana preparowania okazów zoologicznych i zachęcił go do obserwacji ptaków. Wraz z Bronisławem i Stanisławem Homolacsami, synami Edwarda i Klementyny, uczestniczył w powstaniu styczniowym 1863 roku.
W latach 1867–1893 publikował swoje obserwacje zoologiczne w języku polskim, niemieckim i węgierskim.
Spichlerz — Wystawa poświęcona rodzinie Zamoyskich
Na innych fotografiach zobaczyć można Giewont bez słynnego krzyża. Pochodzą one sprzed 1901 r. Dzisiaj, kiedy Giewont z krzyżem jest herbem Zakopanego stanowi to widok dość zaskakujący
W sali głównej zgromadzono zdjęcia i eksponaty poświęcone działalności Zamoyskich.
Zobaczyć tu można herby rodowe Jelita i Ogończyk. Zapoznacie się tam z genealogią rodu, a także przejrzycie notki biograficzne o Władysławie Zamoyskim jego matce Jadwidze, oraz siostrze Marii. Na innych fotografiach przedstawiono najważniejsze zasługi hrabiego dla Tatr i Zakopanego.
Budowę wodociągów i ujęć wody, budowę dworca kolejowego oraz unikalne zdjęcie z wizyty komisji sądu rozjemczego nad Morskim Okiem podczas wizji lokalnej spornego terenu. Ciekawym eksponatem jest reprodukcja świadectwa ze szkoły Pracy Domowej Kobiet oraz kilka sprzętów, które używano podczas zajęć. W centralnym miejscu wystawy znajduje się makieta pomnika hrabiego Zamoyskiego — autorstwa Macieja Gąsienicy Szostaka.
Godziny otwarcia: Codziennie od 9.00 do 15.00 za wyjątkiem świąt Bożego Narodzenia oraz Wielkanocy. Wstęp bezpłatny. Więcej informacji na stronie TPN.